Amanah Wali Neugara Atjèh Sumatra
Bak 4 Désèmbèr 2025

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ

اَلْحَمْدُ ِللهِ الَّذِي هَدَانَا لِهٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللّٰهُ ،

اَشْهَدُ اَنْ لۤا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَاحْدَهُ لَاشَرِيْكَ لَهُ، وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدً عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ، لَا نَبِيَّ بَعْدَهُ

Keu bandum bansa lôn, Bansa Atjèh njang that lôn tjinta ban sigom dônja!

Ulôntuan, Dr. Husaini Hasan, dong dikeuë droë-droëneuh bandum, uroë njoë 4 Désèmbèr 2025, nakeuh sibagoë Wali Neugara Atjèh Meurdéhka, geunantoë almarhôm Wali Neugara Atjèh Tengku Tjhik Hasan Muhammad di Tiro, sesuai deungon Decree/Peunutôh droëgeuh Wali Neugara njang ka geupeunjata dikeuë para pedjuang Angkatan Atjèh Meurdéhka di Glé Batèë Iliëk, bak 15 Maret 1979.  Peuneutôih njoë ka meutuléh didalam Buku Wali Neugara ”Jum Meurdéhka” (Price of Freedom). Dan buku njan djinoë na meukeubah didalam Museum Leiden di Nanggroë Beulanda.

Pakon peunténg ta peu-ingat uroë njoë, 4 Désèmbèr 2025, meusabab deungon uroë njang that meuseudjarah keu geutanjoë Atjéh, Uroë Peunjata Keulai Atjèh Meurdéhka, njang geupeunjata lé almarhum Wali Neugara Atjèh Phôn, Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad, 49 thôn njang ka ulikôt, bak 4 Désèmbèr 1976.

Peuët Désèmbèr njoë nakeuh uroë phôn that geutanjoë Bansa Atjèh djaga nibak teungeut,  tathèë keulai akan identitas droëteuh sibagoë bansa meurdéhka, lheuëh 31 thôn Nanggroë Atjèh rhet dimijub peundjadjahan indonesia Djawa. Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad meusadja geuwoë u Atjèh dari Amerika untuk peuteubiët Proklamasi Atjèh Meurdéhka njoë.

Perdjuangan Bansa Atjèh untuk peutheun Dèëlat Bansa dan Neugara Atjèh njoë nakeuh perdjuangan njang meugenerasi, perdjuangan geutanjoë Atjèh njoë ka meukeuturônan, ka meusambông-sambông mulai dari invasi Beulanda bak 26 Maret 1873. Sampoë ’an uroë njoë ka 101 thôn geutanjoë Atjèh ka ta muprang, ka padum2 go reubah, ka hèk dan sabé ta beudoh lom; untuk ta tjok pulang Nanggroë Atjèh nibak peundjadjahan luwa. Ulôntuan harap bandum ka muphôm pakriban keugeumilangan Seudjarah Bansa Atjèh sigohlom indonosia njoë teudong, hana peuë lé ulôntuan djak peugah disinoë akan panjang that. 

Njang peureulèë ulôntuan meutjeukot nakeuh masa 1945. Masa geutanjoë Bansa Atjèh gadoh keumeurdékaan, masa Bansa Atjèh meusuruëk phôn. Masa njoë, masa Djeupang talô lam Prang Dônja II, Djeupang hana lé di Atjèh, dan Beulanda pih hana dji-ék lé u Atjèh. Atjèh ka bibeuëh nibak peundjadjahan. Sipatôtdjih Atjèh ka meurdéhka. Tapi ureuëng Atjèh hana geupeunjata droëgeuh meurdéka dan hana geupeu-ék keulai Bandira Atjèh. Sibalékdjih ka rhab bandum peumimpin2 Atjèh djak piléh seutot RI dan djak peu-ék bandira mirah putéh. Peuë hana ureuëng2 tjarong Atjèh bak masa njan? Tjukôp ramè njang didikan universitet Beulanda lagèë Teuku Njak Aréh, Mr. TM. Hasan, Teuku Béntara Pineung, Ali Hasjmi, dll. Meunantjhit kawôm Ulama tjarong2 lagèë Tengku Hasan Kruëng Kalé, Tengku Daud di Beureuéh, dll. Dan dari golongan Tuanku lagèë Tuanku Mahmud, Tuanku Radja Keumala, Tuanku Hasjém, dll. Tapi hana meusidroë pih njang tingat untuk peunjata droë meurdéhka dan tarék bandira Atjèh. Malah Tengku di Kruëng Kalè dan para Ulama Atjèh peuteubiët peunjata bahwa Prang kemerdekaan RI njan nakeuh Prang Sutji lagèë Prang Atjèh lawan Beulanda.

Masa 1945 njan, masa geutanjoë Atjèh keunong peungeut bak Djawa. Deungon djijuë mengaku geutanjoë Atjèh sibagoë ”bansa indonosia” maka: 

1. Ka gadoh identitas Bansa Atjèh ka djeuët keu bansa Indonesia. 

2. Bansa Atjèh ka gadoh hak ateuëh SDA(Sumber Daja Alam) Atjèh, minjeuk, LNG, meuih, dll, darat, udara, laôt bandum kadjeuët keu milik Djawa, indonosia. Djeuët djitjok bandum kekajaan Alam Atjèh djiba u Djawa djak bangun Djawa. 

3. Djeuët djiba transmigrans Djawa u Atjèh ubé ék djih. Djeuët djidjak tuka penduduk Atjèh bandum meunjo peureulèë. Maka Djendral Wiranto kalheuëh djipeuteubiët su masa DOM bahwa : Kamoë(TNI,Wiranto) hanya peureulèë keu Tanoh Atjèh, rakyat Atjèh hana mau tahu! Dan meunjo peureulèë djipoh bandum ureuëng Atjèh(genocida) djigantoë deungon rakjat Djawa. Mumakna Bansa Atjèh hana jum meusikeuëh lé lam mata Indonesia njan. Ka takalon uroë njoë Bansa Atjèh djipoh djikerojok lé bansa Indonesia di Sibolga, di Medan, di Djakarta.

Uroë njoë Atjèh hana lé lam peuta dônja. Geutanjoë watèë ta peugah droë teuh ureuëng Atjèh, ureuëng luwa meusangak-sangak djitanjong pat Atjèh? Bandum njang meunan Atjèh ka meutuka bandum deungon Indonesia. Kebudajaan Atjèh kadjeuët keu kebudajaan Indonesia. Ureuëng Atjèh keudroë kadjeuët keu ureuëng Indonesia!

Seulama 80 thôn njoë, geutanjoë Atjèh ka trang djitaki, djipeungeut lé Indonosia Djawa. Geutanjoë Atjèh hana sangkôt paôt sapeuë ngon Indonesia njan. Kon biëk teuh, hana ta meu-hutang ngon awak njan. Malah Indonesia njan njang raja that hutang ngon geutanjoë Atjèh. Meunjo kon na Atjèh bak thôn 1945 maka hana Indonesia njan uroë njoë.  

Ureuëng Atjèh njang phôn tingat dan sadar keulai bahwa geutanjoë ka djipeungeut lé Soekarno Hindu Komunis njan nakeuh Allahjarham Tengku Daud di Beureuéh, bahwa Indonesia njan kon Neugara Islam njang geuidam-idamkan uléh Ulama-Ulama Atjèh meunantjit uléh seluruh ummat Islam dalam dônja.

Ureuëng Atjèh keudua njang sadar akan Nationality Atjèh nakeuh Tengku Hasan Muhammad di Tiro. Lheuëh pertemuan Tengku Daud di Beureuéh deungon Tengku Hasan Muhammad di Tiro bak thôn 1974 di Lua Nanggroë, disinan bandua peumimpin Atjèh njoë meudjandji untuk geulandjôt Perdjuangan Peumeurdéka Atjèh nibak Indonesia dan peudong keulai Dèëlat Bansa Atjéh lagèë djameun sigohlom invasi Beulanda bak 26 Maret 1873. 

Disampéng 2 droë kolllega ulôntuan njan, ulôntuan meurumpok wasiët langsông nibak almarhum Tengku Uma Lhôk Rheuëm(Tiro) dan Tengku Hadji Zainal Abidin Tandjông Bungong(tjut abang Tengku Wali almarhum) keu hai landjutan perdjuangan para sjuhada Atjèh peudong keulai Dèëlat Bansa dan Neugara Atjèh (Successor State). Pertemuan njan bak Thôn 1974 di Rumoh Saket Kesdam Banda Atjèh, watèë kundjungan ulôntuan bak Tengku H. Zainal Abidin sakét dan teungoh dirawat disinan. 

Peuladjaran keudua, Atjèh talô kon lam mideuën prang. Kon meusabab Atjèh hana beudé, meutapi sabé talô bak mèhdja peurundingan. Meunan takalon thôn 1945 geutanjoë bak watèë njan le that beudé lheuëh taprang Djeupang. Meunan tjhit watèë DI 1953-1961, ureuëng DI le that beudé. Hana lé geu-pluëng2 lam glé, meutapi ka geukuasa lam gampông. Deumi pèng grik, mansaboh Batalion djimeunjeurah, demi djandji muluk, Otonomi dan Neugara Bahagian, padahai bandum njan tipèë muslihat Djawa, agar Atjèh teutap dalam reugam Indonesia. 

Meusuruëk keudua, masa damè DII 1961, djipeungeut lé RI lam Ikrar Lam Téh. Geutanjoë teutap dalam reugam NKRI.

Meusuruëk keulhèë njoëkeuh baroësa lam damè MoU Helsinki 2005. Watèë njan geutanjoë ka le beudè teubandéng bak phôn teumulai thôn 1976 tjhit hana beudé sagai2, hana leubèh nibak 10 krèk beudé keuneubah Prang Dônja keu-2. TNA ka meusipreuëk ban saboh Atjèh, geutanjoë ka meunang kalheuëh ta suët droëteuh nibak Indonesia deungon proklamasi 4 Désèmbèr 1976, dan djeuët ta peugot peurundingan deungon Indonesia di Geneva, Switzerland, antara 2 bansa njakni antara Bansa Atjèh, Gerakan Atjèh Meurdéhka deungon peundjadjah Indonesia. Meutapi oléh Peumimpin2 Gerakan Atjèh Meurdéhka Malék dan Zaini njang hana muphôm ideologi Atjèh Meurdéhka ka djilanggar sumpah droë djikhianati Proklamasi Atjèh Meurdéhka, djak peutamong bak sot Atjèh u dalam Indonesia sibagoë saboh propinsi. 

Njoë kesalahan fatal that-that. Perdjuangan njang ka meuhasé ta suët droë teuh Atjèh dari peundjadjahan Indonesia dan Neugara Atjèh ka mulai djituri dalam dônja Internasional, tapi ka djipeuriwang keulai bak noll, ka djipeutamong keulai Atjèh sibagoë propinsi u dalam Indonesia, djibubarkan GAM dan djikoh-koh beudé njang ka geubloë deungon pèng Rakjat Atjèh. Ka lhèë go meusuruëk bak uruëk2 sot.

Peureulèë ulôntuan peu-ingat bak uroë 4 Désèmbèr njoë bahwa Perdjuangan Atjèh Meudéhka nibak Bansa Atjèh gohlom seuleusoë. Beuthat pih Peumimpin GAM Malék Mahmud ka djimeudamè deungon Indonesia deungon djitèkèn MoU Helsinki bak 15 Agustus 2005 dan djikhianati Perdjuangan Atjèh Meurdéhka, tapi geutanjoë Bansa Atjèh hana gadoh Hak teuh ateuëh tanoh Atjèh, ateuëh perdjuangan keumeurdéhkaan Atjèh untuk ta tuntut Hak peuteuntèë Nasib Bansa dan Neugara (Self Determination) dan peudong keulai Dèëlat Bansa dan Neugara Atjèh ateuëh rhuëng dônja.

Batjut ulôntuan peusampoë bak bandum geutanjoë njang ingin sambông perdjuangan sjuhada Bansa Atjèh bak ta peutheun dan tatjok pulang tanoh Atjèh njang that ta tjinta njoê, njang ka meulabô deungon meuribèë-ribèë darah sjuhada, maka na padum-padum boh peukara njang peureulèë ta teupeuë:

1. Dalam tiëp perdjuangan musti na sidroë Peumimpin Tertinggi njang dong dikeuë, njang mat komandô njang mat keumudoë ho arah perdjuangan. Peumimpin njan keu geutanjoë Bansa Atjèh uroë njoë nakeuh Wali Neugara, kon Radja, kon Presiden, kon Sheikh atau gelar Sultan.

2. Na peungikôt njang seutot, dan njang tjarong-tjarong njan peureulèë geusumbang teunaga dan pikéran geu-bantu Peumimpin dalam peungarahan Perdjuangan dan peuteuntèë taktik strategi perdjuangan.

3. Arah dan tudjuan perdjuangan musti djeulaih. Hana laén nibak meulandjutkan perdjuangan sjuhada Bansa Atjèh peulheuëh droëteuh nibak peundjadjahan bansa lua. Peudong keulai Dèëlat Bansa dan Neugara Atjèh Lagèë ka geuwasiët dan geupeunjata uléh Wali Neugara Almarhum Tengku Tjhik Hasan Muhammad di Tiro. Didalam njan djitamong Program Perdjuangan antara laén Diplomasi, Ekonomi, Pendidékan & Penerangan, Telekommunikasi, Politék, Militer, dlst.

4. Insja Allah bandum beumeuphôm, bahwa perdjuangan Atjèh Meurdéhka njoë nakeuh seunambông nibak Perdjuangan Atjèh Meurdéhka 1976, kon perdjuangan barô. Kon ta bentuk Neugara barô, kon ta bentuk organisasi barô, hanya ta sambông perdjuangan njang ka na, njang ka putôh siat.

5. Soë2 njang meurasa droë saboh tudjuan deungon Perdjuangan Atjèh Meurdéhka 1976 njoë ulôn tawôk untuk meugabông deungon kamoë dan sama2 ta landjutkan tjita2 geutanjoë, demi teudong Deëlat Bansa dan Neugara Atjèh Sumatra.
   Aamin Ya Rabbal ’Alamiin.  Meurdéhka!.........Meurdéhka!......... Meurdéhka!

Wali Neugara Atjèh,

Tengku Dr. Husaini M. Hasan